بهره گیری از زیبایی های جهان آفرینش به منزله مظاهر جمال و کمال الهی پرورش و تقویت حس فطری زیبایی شناسی و زیبایی دوستی از نیازهای آدمی است. غنا و موسیقی به عنوان یکی از مظاهر زیبایی و حتی بیشتر از انواع دیگر هنر و زیبایی مورد توجه و علاقه بشر بوده است. توجه و علاقه مفرط بسیاری از مردم به موسیقی، وسیله سودجویی عده بی شماری شده و امروزه یکی از ساده ترین راه ها برای فساد و افساد و نفوذ به فرهنگ خودی و از خود بیگانه نمودن انسان ها برای رسیدن به مقاصد شوم سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و... توسط استکبار جهانی، استفاده از سلاح موسیقی است. امروزه با تبیین جامع و دقیق مباحث فقهی غنا و موسیقی می توان به نیاز انسان در این باب پاسخ داد.
اهمیت صدای زیبا در روایات در فقه اسلامی، همه انواع موسیقی به معنای صوت و نغمه متناسب و موزون و زیبا که شامل موسیقی طبیعی مانند چهچهه بلبلان و هزار دستان و وزش باد و... می شود و حتی با معنای آهنگ دادن در نغمه های خوش از راه تقطیع آواز ها و پیوند آنها به روش لذت بخش حرام نیست. زیرا صدای متناسب و موزون و جذّاب و زیبای قرائت قرآن، دعا، اذان، مدیحه ثرائی و مراثی اهل بیت (ع) نه تنها حرام نیست بلکه به آن سفارش شده است.

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که هیچ پیامبری مبعوث نگردیده مگر این که دارای صدای زیبا بوده است.(?) پیامبر اسلام (ص) فرمود: «لم یعط امتی اقل من ثلاثٍ: الجمال و الصوت الحسن و الحفظ» یعنی به امت من کمتر از سه چیز عطا نشده است زیبایی، صوت زیبا، حافظه. (?) و از آن حضرت نقل شده است که از زیباترین زیبائی ها، موی زیبا و نغمه آواز خوش است.(?)

امام صادق(ع) فرمود: «امام سجاد(ع) خوش آوازترین مردم در خواندن قرآن بود به طوری که سقّاها هنگام عبور از کنار خانه حضرت، می ایستادند و قرآن خواندن ایشان را گوش می دادند و امام باقر(ع) نیز خوش آوازترین مردم بود.(?) امام موسی بن جعفر(ع) فرمودند: علی بن الحسین امام سجاد (ع) قرآن می خواند و چه بسا افرادی که بر او می گذشتند از آواز خوش او مدهوش می گشتند و اگر امام چیزی از آواز خوشش آشکار کند مردم تاب شنیدن آن را ندارند راوی پرسید: مگر رسول خدا (ص) به اندازه تحمل و طاقت آنان که پشت سرش بودند آوازش را بلند می کرد. (?)

صدای دلنشین و آوای متوازن و متناسب حضرت داوود (ع) در خواندن مزامیر و آهنگ زیبای آیات و مضامین زبور معروف است به طوری که پرندگان و وحوش و حیوانات و انسان ها از صدای دلربای او، از هوش می رفتند و همه با او به تسبیح و ستایش خداوند می پرداختند.

اذان و سرودهای ویژه در عید فطر و قربان صورت متکامل آهنگ خوش و موسیقی در اسلام است، تأکید اسلام بر قرائت قرآن باصدای زیبا و مناجات و خوش صدا بودن اذان گو بیانگر این مدعاست. (?) برای ورود به این مبحث، ابتدا به برخی از مسائل موجود که زوایای مختلفی را مورد بررسی قرار می دهد، اشاره کنیم:

?. با توجه به این که موسیقی عنوانی عام ترا ز غناست و شامل غنا نیز می گردد. آیا موضوع حرمت، تنها غناست یا مفهوم عامِ موسیقی؟

?. ملاکِ معنایِ مرادِ احادیث از لفظ غنا چیست؟ آیا این ملاک، نظر لغویان که متخصصان فن معانی اند است؟ آیا بررسی های تاریخی از معنای عرفی غنا، ما را به همان معنای لغوی راهنمایی می کند، یا آن که حقیقتی تازه را می نمایاند؟ آیا دقت در آیات و روایات و مقایسه و تطبیق آنها با یکدیگر، خود معنای مورد نظر غنا را روشن نمی سازد؟

?. آیا غنا، موضوعی عرفی است یا حدّ خاصّ شرعی نیز دارد؟

?. آیا حکم حرمت، مربوط به صورت و قالب است یا آن که اساساً محتوا (کلام) را در برمی گیرد یا آن که هر دو مدّ نظرند؟

?. در صورت حرمت یکی از دو عنصر صوت و محتوا، آیا دیگری نیز مشمول حکم حرمت است یا خیر؟

?. آیا تحقق غنای محرم منوط به نیت خواننده است یا آن که حالت شنونده و شک یا یقین وی در حرمت غنا، در این مورد مدخلیت دارد؟ یا آن که هر دو؟

?. شرایط تحقق غنای محرم چیست؟

?. اگر» لهو و باطل «دو قید اخذ شده در موضوع حرمت اند آیا بر قول و کلام مترتّب می شوند یا آهنگ و لحن؟ تفاوت روایات در تفسیر غنا چگونه توجیه می شود؟ چرا که برخی آن را به» قول و کلام «معنا کرده اند و برخی آن را از مقوله صوت می شمارند.

?. اساساً آیا حرمت چیزهایی از قبیل» لهو، لعب، باطل و ... «دلیل محکمی دارد؟ و آیا هر نوعی از انواع دین چیزهای مشمول حکم حرمت اند؟

??. نشانه های روحی، روانی و نفسانی غنا محرم چیست؟

??. تأثیر شرایط زمانی و مکانی بر حکم غنا و موسیقی چیست؟ به عبارت دیگر آیا زمان و مکان در حلیت و حرمت غنا و موسیقی اثر می گذارد.

?? آیا موسیقی صادر از ادوات و ابزار موسیقی، که در برخی روایات به حرمت نوع خاصی از آن اشاره شده، با توجه به مقارنت آن با غنای محرّم تحریم گشته یا اصالتاً موضوع حکم است؟

??. رابطه طرب و غنا و موسیقی محرم چگونه است؟

??. ملاک تشخیص محتوای حرام از غیر حرام چیست؟ نشانه های آن چگونه است؟

??. مفاهیمی همچون طرب، لهو، لعب، باطل و ... دارای چه نشانه های خاص و متمایزی اند که محدوده آنها را از حالت ها و کارهای دیگر مشخص نماید؟

??. آیا غنای محرم تنها در محدوده آواز شاد معنا می یابد یا تحقق آن در آوازهای دیگر نیز ممکن است؟

??. آیا تند یا کند بودن ریتم موسیقی، تأثیری در حکم موسیقی می گذارد یا خیر؟

??. غنای مجالس جشن های مذهبی، همچون مدیحه سرایی و مولودی خوانی ایام ولادت معصومان (ع) دارای چه حکمی است؟

??. حلیّت غنای مجالس عروسی چگونه توجیه می شود و اگر غنا، مفسده انگیز است، مفسده آن در این مجالس چه می شود؟

??. گوش دادن آواز زن یا زنان برای مردان یا بالعکس (بدون مشاهده تصویر) مشمول چه حکمی است؟ دیدن تصویر خواننده یا خود او چه تغییری در حکم ایجاد می کند؟

??. حکم غنا در مجالس عزای امامان چیست؟

??. اهداف و مقاصد شرع پسند همچون تبلیغ آیین اسلام، تبلیغ سخنان معصومان جذب منحرفان و ... آیا تأثیری در احکام غنا و موسیقی دارد و اگر دارد چه تغییراتی را موجب می شود؟

??. موسیقی ها و غناهای آموزشی یا درمانی، چه حکمی دارند؟ آیا ضرورت درمان بیماران، موسیقی یا غنای محرمی را که در بهبودی بیماران تأثیرگذار است، حلال نمی کند؟

??. موسیقی ها و غناهای طنز آمیز و غیر جدی چه حکمی دارند؟

پاسخ اجمالی به پرسش ها

اصل مقاله:‏ http://www.iec-md.org/farhangi/moosighi_qina_heidari_kashani.html